Củ kiệu là một nguyên liệu vô cùng quen thuộc đối với người Việt bởi chúng thường xuất hiện nhiều trong dịp sum vầy ngày Tết. Nhờ hương vị đặc trưng, khó lẫn với bất kỳ loại củ nào khác mà củ kiệu đã dần trở thành văn hóa ẩm thực ngày Tết ở Việt Nam. Hãy cùng Tuổi trẻ và Sắc đẹp cùng tìm hiểu về loại củ này bạn nhé!
1. Củ kiệu là gì?
Củ kiệu còn có tên gọi là tiểu căn toán, giới bạch, tiển toán… tên khoa học là Allium chinense G.Don, thuộc họ Hành. Phần đầu củ kiệu có màu trắng to, hơi phình, nhìn giống với củ hành nhưng nhỏ hơn.
1.1. Đặc điểm
Cây kiệu có chiều dài từ 15 – 35cm, phần củ phát triển dưới lòng đất khoảng 3 – 5cm. Kiệu được trồng quanh năm nhưng chủ yếu là vào tháng 9 năm trước đến tháng 1 năm sau để kịp thu hoạch vào dịp cận Tết Nguyên Đán.
Kiệu là loại cây thân thảo, thân hành màu trắng, hình trái xoan thuôn có phủ nhiều vảy mỏng. Lá kiệu mọc ở gốc, dạng dải hẹp, dài khoảng 15 – 60cm. Cụm hoa hình tán kép trên cuống, tán hoa màu hồng hoặc màu tím.
1.2. Nguồn gốc
Cây củ kiệu có nguồn gốc từ Trung Quốc, sau đó lan dần xuống phía Nam bao gồm Thái Lan, Lào, Malaysia và Việt Nam. Khi về Việt Nam, kiệu đã trở thành một loại nguyên liệu được sử dụng rộng rãi và phổ biến trong ngành thực phẩm.
1.3. Phân bố
Trên thế giới, củ kiệu được trồng nhất tại các khu vực nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới như Nhật Bản, Trung Quốc và Việt Nam. Ở nước ta, loại củ này thường xuất hiện ở các tỉnh miền Trung. Sau này, củ kiệu bắt đầu được lan rộng và trồng nhiều hơn ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
1.4. Thu hoạch hoa vào mùa nào?
Thời gian ra hoa của cây kiệu rơi vào khoảng từ tháng 6 đến tháng 8 hàng năm. Tuy nhiên, phải đến tháng 1 năm sau cây mới cho thu hoạch củ. Kiệu được sử dụng tương đối phổ biến ở vùng nông thôn để lấy củ làm gia vị, muối dưa hoặc làm thức ăn.
2. Sự khác nhau giữa củ kiệu và củ hành
Trên thực tế, củ hành và củ kiệu có chung họ hành, điều này đã vô tình khiến chúng thường bị nhầm lẫn với nhau. Để phân biệt được hai loại củ này, bạn cần chú ý quan sát qua kích thước và hình dáng của chúng.
- Củ hành: Phần củ màu trắng, có thân hình to và tròn bầu bĩnh hơn củ kiệu
- Củ kiệu: Phần củ thường có màu trắng hoặc màu tím nhạt hơn củ hành, kích thước củ nhỏ, thon và dài hơn so với củ hành
3. Thành phần dinh dưỡng có trong củ kiệu
Củ kiệu là thực phẩm có lợi đối với sức khỏe bởi chúng có nhiều giá trị dinh dưỡng cao. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng trong 100g củ kiệu sẽ chứa một số thành phần sau:
- 89,5g nước
- 24kcal
- 1,3g protein
- 4,7g chất đường bột
- 1,2g chất xơ
- 50mg canxi
- 1,20mg sắt
- 35mg phốt pho
- 12g vitamin C
- 0,05mg vitamin B1
- 0,10mg vitamin B2
4. 7 tác dụng của củ kiệu bạn chưa từng biết
Theo kết quả của các cuộc nghiên cứu y học hiện đại, kiệu có chứa thành phần chống oxy vitamin cùng các khoáng chất cần thiết. Chính vì vậy, thêm loại củ này trong chế độ ăn sẽ mang đến nhiều lợi ích.
4.1. Kháng viêm, chống oxy hóa tốt
Những giống cây thuộc họ nhà hành đều có tác dụng rất tốt trong việc chống oxy hóa cho cơ thể. Chất quercetin dồi dào có trong loại củ này sẽ giúp làm chậm sự phát triển của các tế bào gây hại, đồng thời ngăn chặn ung thư. Ngoài ra, các flavonoid còn có khả năng thúc đẩy sản sinh ra glutathione, chất chống oxy hóa mạnh mẽ có lợi cho cơ thể.
4.2. Giúp tim mạch khỏe mạnh
Một nghiên cứu khoa học đã công bố kết quả trên những người thường xuyên ăn nhiều cây họ hành có thể giảm tới hơn 60% nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch. Đó là bởi các hợp chất chống oxy hóa đã phát huy tác dụng ngăn chặn các mảng bám tích tụ trong thành mạch máu. Từ đó giúp ngăn ngừa đột quỵ, bảo vệ tim mạch của bạn tốt hơn.
4.3. Hỗ trợ kiết lỵ, tiêu chảy
Ăn củ kiệu muối chua có tác dụng trong điều trị bệnh kiết lỵ và tiêu chảy, đầy bụng khó tiêu thường gặp. Bởi khi vào cơ thể, củ kiệu được lên men sẽ có thêm nhiều lợi khuẩn tốt cho hệ tiêu hóa của bạn. Đồng thời, chúng còn kết hợp với các hoạt chất kháng khuẩn, kháng viêm giúp cơ thể ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh đường tiêu hóa.
4.4. Tăng cường lưu thông máu, giảm cholesterol trong cơ thể
Trong giới bạch muối chua có chứa nhiều hàm lượng acid lactic. Đây là chất có tác dụng làm giảm đi cholesterol trong máu. Từ đó giúp làm giảm đi các mảng bám trong cơ thể, đồng thời giúp tăng cường máu lưu thông tốt hơn. Đặc biệt là các bệnh liên quan đến đột quỵ, tim mạch sẽ được giảm đi đáng kể.
4.5. Cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể
Trong giới bạch có chứa rất nhiều loại vitamin có lợi cho cơ thể như vitamin E, A, D và vitamin K. Bên cạnh đó, chúng còn có các khoáng chất cần thiết như magie, sắt, canxi… giúp cơ thể khỏe mạnh hơn. Các acid trong kiệu khi được muối chua sẽ giúp hỗ trợ quá trình hấp thụ các khoáng chất vào cơ thể trở nên dễ dàng hơn.
4.6. Giải cảm, tăng cường đề kháng
Các loại thực phẩm thuộc họ hành đều có tác dụng giải cảm rất tốt. Đó là nhờ vào vị cay, tính nóng ấm kèm theo các hợp chất và vitamin có tác dụng tuyệt vời trong việc chữa cảm cúm. Ngoài ra, sử dụng củ kiệu thường xuyên còn giúp tăng cường sức đề kháng do chúng có chứa nhiều vitamin và khoáng chất quan trọng với cơ thể.
4.7. Ngăn ngừa nguy cơ ung thư
Trong củ kiệu có chứa hoạt chất laxogenin có khả năng chống lại các tế bào ung thư vô cùng hiệu quả. Bên cạnh đó, các chất chống oxy hóa trong củ này còn có tác dụng tiêu diệt các gốc tự do gây hại, giúp ngăn chặn nguy cơ ung thư phát triển. Kiệu có thể được sử dụng để phòng chống ung thư phổi, ung thư dạ dày vô cùng hữu hiệu.
5. Hướng dẫn làm các món ăn ngon từ củ kiệu
Không chỉ là một món ăn ngon mà kiệu còn là một nét văn hóa ẩm thực trong ngày Tết cổ truyền ở Việt Nam. Ngoài những món từ kiệu truyền thống, cũng có nhiều món ăn khác nữa mà bạn có thể tham khảo.
5.1. Gỏi kiệu
Món gỏi kiệu có vẻ khá mới lạ với nhiều người, tuy nhiên cách thực hiện lại dễ đơn giản. Bạn có thể tham khảo để làm góp phần phong phú bữa cơm hàng ngày của gia đình mình nhé.
Nguyên liệu:
- Kiệu muối chua ngọt
- Dưa chuột, cà rốt, các loại rau thơm
- Tôm, thịt ba chỉ
- 1 quả chanh, hành tím, ớt
- Nước mắm, đường, giấm
- Đậu phộng rang
- Hành phi
Cách thực hiện:
- Bước 1: Cắt đôi kiệu, gọt vỏ cà rốt, dưa chuột cắt thành lát mỏng vừa ăn, bào mỏng hành tím đã bóc vỏ, xắt sợi ớt, chanh vắt lấy nước cốt
- Bước 2: Luộc tôm và bóc vỏ, luộc thịt rồi đem ngâm vào nước lạnh để thịt không bị thâm, sau đó lấy ra cắt thành từng miếng vừa ăn
- Bước 3: Cho ½ muỗng giấm, 1 muỗng canh đường, 1 muỗng canh nước mắm cùng nước cốt chanh rồi trộn đều để làm phần nước gỏi
- Bước 4: Cho kiệu, dưa chuột, cà rốt, ớt, hành tím, tôm, thịt ra đĩa rồi cho nước gỏi trộn vào trộn đều, để khoảng 5 – 10 phút để món gỏi thấm gia vị
- Bước 5: Cuối cùng, dọn lên mâm thì cho thêm rau thơm, đậu phộng rang cùng hành phi lên đĩa gỏi để món ăn thêm phần dậy vị và bắt mắt hơn
5.2. Thịt bò xào kiệu
Món thịt bò xào kiệu có thể còn khá lạ lẫm với những người sống ở các thành phố lớn. Tuy nhiên, đây là món ăn cực kỳ được ưa chuộng tại các tỉnh nhỏ ở miền Tây. Nếu bạn muốn thưởng thức món ăn độc đáo này trước khi có dịp ghé thăm mảnh đất này, hãy thử sức trổ tài món ăn này ngay hôm nay bạn nhé.
Nguyên liệu:
- Kiệu tươi
- Thịt bò
- Tỏi băm
- Cà rốt
- Dầu ăn
- Đường, bột nêm, nước tương, hạt tiêu
Cách thực hiện:
- Bước 1: Đầu tiên, bỏ phần rễ và lá củ kiệu, lột lớp lựa bên ngoài củ rồi rửa sạch với nước, để ráo
- Bước 2: Tiếp theo, gọt vỏ cà rốt sau đó bào thành sợi nhỏ, dài hoặc xắt sợi đều được
- Bước 3: Thái mỏng thịt bỏ thành từng miếng vừa ăn, ướp thịt cùng với 1 muỗng cà phê đường, ½ muỗng cà phê bột nêm, 1 muỗng cà phê nước tương và 1 muỗng cà phê tiêu trong vòng 15 phút để thịt ngấm đều gia vị
- Bước 4: Bắc chảo lên bếp, cho một ít dầu ăn vào đến khi chảo nóng thì cho phần thịt bò vào xào thật nhanh rồi bỏ lên đĩa
- Bước 5: Cho một muỗng canh dầu ăn rồi cho kiệu, cà rốt vào xào chung, nêm thêm 1 muỗng cà phê muối và 1 muỗng cà phê hạt nêm vào
- Bước 6: Khi kiệu và cà rốt chín, cho thịt bò vào xào sơ qua một lần nữa rồi tắt bếp
- Bước 7: Dọn lên bàn ăn, rắc thêm một chút tiêu và ăn kèm với cơm nóng cùng nước tương sẽ rất ngon
5.3. Cá diêu hồng cuộn củ kiệu
Như đã biết, dưa kiệu là một món ăn mang dư vị của những ngày lễ, ngày Tết. Bên cạnh ăn kèm với bánh chưng, củ kiệu còn được kết hợp với rất nhiều món ăn ngon, không kém phần đặc sắc. Món cá diêu hồng cuộn kiệu dưới đây vừa dễ thực hiện mà còn thơm ngon khó cưỡng, thích hợp chiêu đãi gia đình nhân dịp sum vầy.
Nguyên liệu:
- 300g phi lê cá diêu hồng
- 30g thịt xông khói
- 100g giò sống
- 50g dưa kiệu
- 1 củ gừng
- 1 muỗng cà phê ớt băm
- 1 muỗng canh lá hương thảo
- 20g bột chiên giòn
- 1 ít tương ớt (ăn kèm)
- 1 ít sốt mayonnaise
- 200ml dầu ăn
Cách thực hiện:
- Bước 1: Áp chảo thịt xông khói khoảng 10 phút đến khi thịt chín thơm, lấy ra cắt nhỏ, gừng gọt vỏ và cắt sợi, ½ dưa kiệu cắt sợi, phần còn lại băm nhỏ
- Bước 2: Phi lê cá diêu hồng, cắt lát mỏng, tiếp tục cắt phần rìa để lát thịt được đẹp hơn và đem phần thịt cắt dư đi băm nhỏ
- Bước 3: Cho vào bát 100g giò sống, phần thịt cá đã được băm nhỏ cùng thịt ba rọi xông khói, 1 muỗng canh lá hương thảo băm nhỏ rồi trộn đều tay thành hỗn hợp nhân cá
- Bước 4: Tiếp theo, trải một lát cá lên một tấm thớt đã được rửa sạch, sau đó cho 1 muỗng canh nhân cá lên và dàn đều tay, cho thêm một ít dưa kiệu và gừng sợi lên trên, cuộn tròn đều tay lát cá lại
- Bước 5: Tiếp tục cuộn được 2 cuộn, sử dụng xiên để cố định cuộn cá vừa cuộn lại
- Bước 6: Sau đó, bạn hãy lăn xiên cá qua một lớp bột chiên giòn
- Bước 7: Cho 200ml dầu ăn vào chảo, sau đó bắc chảo lên bếp đang mở lửa vừa, đun đến khi dầu nóng
- Bước 8: Đến khi dầu ăn nóng đều, bạn hãy từ từ thả các xiên cá vào chiên trong khoảng 5 phút, đến khi thấy xiên cá vàng đều 2 mặt là được
- Bước 9: Khi cá chín, vớt ra đĩa để ráo dầu, bạn cũng có thể giấy thấm dầu để hút bớt lượng dầu mỡ
- Bước 10: Thành phẩm là món cuốn cá chiên nóng hổi, thơm phức với phần thịt cá giòn giòn, nhân ngọt thơm chấm cùng nước sốt béo ngậy
Lưu ý:
Để món ăn thơm ngon, bạn cần chọn được loại cá diêu hồng tươi, mắt trong và không bị nhờn bóng. Tốt nhất, bạn nên chọn mua những con cá có màu hồng, vảy chắc, thả xuống nước không nổi là cá còn tươi.
Bên cạnh đó, có một số lưu ý dành cho bạn trong quá trình làm để món ăn thêm phần ngon hơn. Với bước cuốn nhân củ kiệu, khi bạn xiên cá vào que, bạn nên áp 2 phần rìa miếng cá vào nhau để tránh bị bung ra. Ngoài ra khi chiên cá, bạn không nên chiên quá lâu vì như vậy sẽ khiến cá bị khô và không ngon.
6. Củ kiệu có giá bao nhiêu 1kg? Mua ở đâu?
Củ kiệu là một loại thực phẩm phổ biến và có tính ứng dụng cao, chính vì thế bạn có thể dễ dàng tìm mua loại củ này ở bất cứ đâu với nhiều mức giá thành khác nhau. Hiện nay, củ kiệu đang được bày bán công khai trên thị trường với nhiều loại khác nhau như kiệu tươi, kiệu muối chua, chua ngọt, củ chưa lột vỏ, củ lột sẵn vỏ… Trong đó, kiệu tươi đang có giá dao động khoảng 25.000 – 100.000 đồng/kg và kiệu muối chua có giá từ 70.000 – 150.000 đồng/kg.
Củ kiệu được bán khá phổ biến tại các khu chợ, siêu thị hay các cửa hàng rau củ quả sạch. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý để chọn mua được loại củ tươi ngon, bạn có thể tham khảo thêm một số địa chỉ uy tín do Tuổi trẻ và Sắc đẹp cung cấp sau:
- Okfood
- NaGifood
- Gia vị Việt Hiệp
- Bách hóa Xanh
- Nông sản Dũng Hà
- Beecost
- Ông Giàu Food
- Cleverfood
- Đặc sản làm quà Đà Nẵng
- Cô Quyên xứ Quảng
- Món ngon Bình Định
- Mắm Dì Cẩn
- Củ Kiệu Tây Ninh Ngâm Giấm
- Kiệu ngâm chua ngọt Sông Hương
7. Cách lựa chọn củ kiệu ngon nhất
Để có thể làm ra những món ăn từ củ kiệu thơm ngon, giòn lẫn vị cay cay và chút hăng đặc trưng thì bạn cần lưu ý ở khâu lựa chọn nguyên liệu. Sau đây là cách lựa chọn kiệu ngon, tươi nhất cho bạn tham khảo.
7.1. Cách phân loại củ kiệu
Hiện tại, có hai loại củ kiệu thường gặp trên thị trường đó là kiệu trâu và kiệu Huế (quế). Hai loại kiệu này có vẻ ngoài khá khác biệt nên bạn sẽ có thể nhận biết một cách dễ dàng.
Đối với kiệu Huế, loại này thường có phần đuôi mảnh, thân nở, có phần eo thắt rất rõ. Còn kiệu trâu có thân dài hơn so với kiệu Huế, có phần đuôi to và không thắt eo như kiệu Huế. Theo một số kinh nghiệm dân gian truyền lại, khi chọn mua kiệu để muối chua thì bạn nên chọn kiệu Huế thay vì kiệu trâu. Bởi loại kiệu này sẽ cho ra món kiệu muối chua ngon, có độ giòn và thơm hơn hẳn.
7.2. Chú ý đến kích thước củ
Thông thường, những loại kiệu có phần thân củ to sẽ có vị hăng và nồng khá khó chịu khi chế biến thành các món ăn. Còn đối với những củ có kích thước nhỏ hơn dễ thấm đều gia vị hơn. Vì thế, loại củ cho món kiệu có độ thơm ngon và cay nồng vừa phải là củ có kích thước bé hoặc vừa phải.
7.3. Tránh mua củ kiệu bị dập nát
Khi mua kiệu, bạn nên ưu tiên chọn những củ đều, màu trắng tươi, chắc thịt và không có hiện tượng bị dập nát hay úng. Ngoài việc đảm bảo được hương vị ngon đúng độ, bạn nên chọn những củ có thắt eo rõ ràng, không bị trầy xước. Phương pháp chọn kiệu này vừa đảm bảo được độ tươi ngon mà còn tăng thêm phần đẹp mặt khi bày trí món ăn.
Như vậy, bài viết trên của Tuổi trẻ và Sắc đẹp đã giúp bạn hiểu rõ hơn về những tác dụng tuyệt vời mà củ kiệu đem lại cho sức khỏe của chúng ta. Bên cạnh đó, củ kiệu còn là một loại thực phẩm giúp bữa ăn thêm ngon miệng hơn nhờ vào hương vị chua chua ngọt ngọt vô cùng dễ ăn. Hãy cập nhật thêm nhiều bài viết khác của chúng tôi để biết thêm những thông tin hữu ích khác bạn nhé!
