Quả dổi được ví như “nhân sâm” Tây Bắc, là kết tinh của tinh hoa núi rừng nơi đây. Quả dổi có vị cay, thơm thường được dùng làm gia vị trong các món ăn. Đồng thời, quả chứa lượng tinh dầu lớn, có khả năng điều trị các bệnh về tiêu hóa và xương khớp. Cùng Tuổi trẻ và Sắc đẹp tìm hiểu về quả dổi trong bài viết dưới đây nhé!
1. Quả dổi là quả gì?
Nhắc đến quả dổi, có lẽ nhiều người vẫn chưa thể hình dung được hình dạng, màu sắc, phân loại của quả này ra sao. Để trả lời những thắc mắc trên, trước tiên cần tìm hiểu đặc điểm, phân loại và nguồn gốc của quả này trong nội dung sau nhé!
1.1. Đặc điểm của quả dổi
Quả dổi là một loại quả rừng, xuất hiện nhiều ở vùng núi Tây Bắc. Quả có hình bầu dục, vỏ sần sùi, nhiều đốm nhỏ như da cóc. Khi non, vỏ quả có màu xanh và khi chín dần chuyển sang màu nâu đen. Bên trong hạt nhỏ màu đỏ tươi, xếp ngay ngắn như những hạt lạc. Quả dổi lúc chín thường nở bung vô cùng đẹp mắt. Hạt có mùi thơm, càng chín màu càng đậm, vị hơi cay. Chúng thường được đem phơi khô và sử dụng làm gia vị như hạt tiêu.
1.2. Các loại quả dổi
Quả dổi được phân loại theo hạt của nó. Cụ thể, hạt dổi có 2 loại chính, gọi theo dân gian là dổi nếp và dổi tẻ. Trong đó, hạt nếp thường nhỏ, kích thước chỉ bằng hạt đậu xanh, thịt mềm, cay và thơm hơn hạt tẻ. Chính vì vậy, hạt nếp thường được sử dụng làm gia vị hơn. Ngược lại, hạt tẻ khá to, phần vỏ và thịt rất cứng, khó giã nhuyễn. Mặc dù cũng có độ cay nhưng mùi của hạt tẻ hơi hắc, không thơm khiến chúng ít được sử dụng hơn.
1.3. Nguồn gốc của quả dổi
Tại Việt Nam, cây dổi xuất hiện nhiều ở sâu trong vùng núi rừng Tây Nguyên. Chúng nổi tiếng là một đặc sản vùng miền tương tự như tiêu, điều hay cà phê. Hạt dổi được xem là gia vị không thể thiếu trong nhiều món ăn của đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây. Không chỉ như một nét truyền thống đẹp gắn với sinh hoạt của người dân mà còn trở thành nguồn kinh tế của nhiều gia đình trên địa bàn.
2. Thành phần dinh dưỡng có trong quả dổi
Thành phần dinh dưỡng trong quả dổi được Hiệp hội dinh dưỡng Việt Nam công nhận với hàng loạt những dưỡng chất quan trọng như lipid, natri, kali, carb, chất xơ, protein, sắt, canxi, magie, vitamin C, vitamin B6,… Đây là những chất chiếm phần trăm nhiều nhất trong một quả dổi. Cũng theo hiệp hội này, tiêu thụ khoảng 100gr hạt dổi rừng sẽ đem tới nhiều lợi ích đối với hệ tiêu hóa, xương khớp,…
3. Những công dụng của quả dổi
Với lượng dưỡng chất đa dạng và dồi dào, quả dổi từ lâu đã được đưa vào nghiên cứu công dụng đối với sức khỏe con người. Dựa trên các tài liệu y dược học cổ truyền, có thể thấy quả dổi có 2 công dụng chính là tốt cho hệ tiêu hóa và tăng cường sức khỏe xương khớp. Cụ thể:
3.1. Tốt cho hệ tiêu hóa
Thông thường, người dân thường sử dụng hạt dổi giã nhuyễn để ướp các món hải sản. Bằng cách này, sẽ hạn chế nguy cơ bị rối loạn tiêu hóa, đầy hơi, đau bụng sau khi ăn hải sản, đồ tươi sống, đặc biệt hiệu nghiệm với người bụng dạ yếu. Đồng thời, hạt dổi cũng chứa dưỡng chất giúp hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn. Ngoài dinh dưỡng trong hạt dổi, vỏ quả và thân cây dổi cũng có công dụng điều trị các bệnh về đường tiêu hóa.
3.2. Điều trị chứng đau nhức xương khớp
Trong thịt quả và hạt dổi chứa safrol, methyl eugenol có tác dụng trị sốt, đau nhức xương khớp. Điều này đã được y học cổ truyền và y học hiện đại chứng minh trong nhiều nghiên cứu. Từ xa xưa, người Tây Bắc thường ngâm rượu hạt dổi để điều trị các bệnh liên quan đến khớp như thoái hóa khớp, viêm khớp,… Hiện nay, bài thuốc này được phổ biến ở nhiều tiệm thuốc Đông y hay được truyền tai nhau đến mọi vùng miền trên khắp cả nước.
4. Sử dụng quả dổi trong cuộc sống hàng ngày
Hạt dổi thường được sử dụng làm gia vị tẩm ướp với những món thịt cá hàng ngày. Sau khi thu hoạch, hạt dổi được phơi khô và xay nhuyễn thành bột. Bên cạnh ướp thịt, hạt dổi cũng được thêm vào các gia vị chấm để món ăn được thêm đậm vị. Ngoài ra, ở một số nơi, người ta sử dụng hạt dổi ngâm rượu để chữa các bệnh về xương khớp như thoát vị đĩa đệm, viêm khớp, đau nhức cơ,… Đây là bài thuốc cổ truyền ở một số vùng dân tộc, rượu dổi được lấy ra và thoa trực tiếp lên các vùng đau nhức.
5. Bài thuốc chữa bệnh sử dụng quả dổi
Trong y học cổ truyền, hạt dổi là một vị thuốc quý, tự như nhân sâm Tây Bắc. Quả có tính nóng, vị cay thơm thường được dùng chữa cảm lạnh, các bệnh dạ dày, tiêu hóa,.. Một số bài thuốc được truyền loại như sau:
5.1. Rượu hạt dổi trị xương khớp
Các vấn đề về xương khớp tồn tại trong mỗi con người. Từ xa xưa, ông cha ta đã sử dụng rượu dổi để làm giảm các triệu chứng đau nhức xương khớp nhờ vào tính nóng của loại hạt này. Bạn chỉ cần sử dụng bột hạt dổi ngâm với rượu ở tỉ lệ 1 : 1 khoảng 2 – 3 tuần đã có thể sử dụng. Sau đó, dùng rượu dổi bôi trực tiếp lên các vùng bị đau như khớp tay, khớp chân, cổ vai gáy,… và dùng tay mát xa nhẹ nhàng. Các cơn đau sẽ được loại bỏ nhanh chóng. Lâu dài có thể ngăn tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
5.2. Bài thuốc chữa đau bụng từ hạt dổi
Trong dân gian từ xa xưa lưu truyền phương pháp chữa đau bụng từ hạt dổi hiệu quả. Bạn chỉ cần ăn trực tiếp quả hạt dổi và cơn đau bụng sẽ tan đi nhanh chóng. Tuy nhiên, phương pháp này không mấy thoải mái do hạt dổi khá cay, mùi nồng và hắc khiến nhiều người khó chịu. Tốt hơn hết, bạn nên thăm khám đối với trường hợp đau bụng và tham khảo ý kiến chuyên gia để có phương pháp điều trị phù hợp.
6. Những món ăn ngon chế biến từ quả dổi
Nếu một lần được lên thăm Tây Bắc và thưởng thức những món ngon được chế biến từ hạt dổi, chứng tỏ bạn là người được chủ nhà vô cùng yêu quý và trân trọng. Hạt dổi thường được người dân địa phương đem ra tiếp đãi khách quý. Dưới đây là 5 công thức nấu ăn với hạt dổi của người Tây Bắc.
6.1. Thịt heo ướp hạt dổi nướng
Nếu chưa quen ăn vị hạt dổi, bạn nên thử món thịt heo ướp hạt dổi nướng. Món ăn này tương đối dễ ăn và cũng dễ làm. Công thức thực hiện như sau:
- Bước 1: Chuẩn bị thịt heo ba chỉ, hạt dổi, ớt bột, muối, mắm, tỏi, hành tím khô, gia vị
- Bước 2: Ba chỉ rửa sạch, ngâm với nước muối loãng trong vòng 5 phút
- Bước 3: Tỏi, hành khô đập dập, hạt dổi xay nhuyễn
- Bước 4: Cho mắm, gia vị, hành tỏi băm, ớt bột, hạt dổi vào trộn đều
- Bước 5: Ướp hỗn hợp trên phủ đầy miếng thịt heo trong khoảng 10 phút
- Bước 6: Cho thịt heo vào lò nướng khoảng 30 phút, lật đều 2 mặt
Ngoài ra, bạn có thể nướng trên than củi để tăng độ ngon cho món ăn này.
6.2. Cá nướng Pa Pỉnh Tộp đặc sản Tây Bắc
Món ăn này được xem là đặc sản vùng Tây Bắc. Công thức nấu có phần phức tạp, bạn cần thực hiện đúng quy trình để món ăn được thơm ngon nhất.
- Bước 1: Chuẩn bị cá chép đực, ớt, sả, tỏi, hành tím, hành lá, rau húng, rau thì là, dầu ăn, gia vị
- Bước 2: Hành khô và sả thái lát mỏng, tỏi và ớt băm nhuyễn, hạt dổi xay mịn
- Bước 3: Cho hạt dổi, hành khô, tỏi, sả, ớt, muối, dầu ăn trộn đều
- Bước 4: Cá làm sạch, lọc lấy thịt, ngâm thịt cá vào nước muối loãng khoảng 5 phút
- Bước 5: Vớt cá ra trải đều lên mâm, khứa vài đường trên miếng thịt
- Bước 6: Ướp cá với hỗn hợp trên trong vòng 15 phút để ngấm rồi bắt đầu nướng
Trong quá trình nướng, bạn có thể phết thêm gia vị cho món ăn được đậm vị hơn. Khi thịt cá chín vàng, dậy mùi thơm là đã thưởng thức được rồi.
6.3. Gà nướng ướp hạt dổi
Tương tự như cá và thịt heo, gà nướng hạt dổi chấm với muối ớt cũng vô cùng thơm ngon lạ miệng. Bắt tay vào bếp và thực hiện món ăn hấp dẫn này nhé!
- Bước 1: Chuẩn bị gà, hạt dổi, mắc khén, mật ong, hành, sả, gừng, lá chanh, ớt, mùi tàu, mắm, gia vị, dầu ăn
- Bước 2: Băm nhuyễn hành, sả, gừng, lá chanh, ớt tươi và mùi tàu
- Bước 3: Hạt dổi và mắc khén xay mịn
- Bước 4: Trộn đều các nguyên liệu trên với mật ong, nước mắm, gia vị, hạt nêm và dầu ăn
- Bước 5: Gà làm sạch, để nguyên con và đổ hỗn hợp trên phủ kín gà, ướp đều cả 2 mặt trong 20 phút
- Bước 6: Đem gà đi nướng than, khi da bắt đầu vàng và thịt săn lại chứng tỏ gà đã chín
Lưu ý: Bạn nên xoay gà đều tay để thịt gà chín vàng đều. Trong quá trình ướp sốt có thể dùng que tăm chọc các lỗ trên thịt gà để gia vị được ngấm hơn.
6.4. Thịt ếch ướp hạt dổi nướng
Một món nướng tiếp theo với gia vị hạt dổi. Thịt ếch giòn dai kết hợp cùng hạt dổi tạo thành một hương vị khó quên. Vào bếp với công thức sau nhé!
- Bước 1: Chuẩn bị thịt ếch, hạt dổi, hạt mắc khén, tỏi, hành củ, ớt, muối, đường, dầu ăn, rượu trắng
- Bước 2: Ếch làm sạch, ngâm trong nước muối loãng khoảng 15 phút
- Bước 3: Cho các nguyên liệu trên vào trộn đều làm nước sốt
- Bước 4: Phết nước sốt phủ kín những miếng thịt ếch và để trong 5 phút
- Bước 5: Nướng ếch trên lửa nhỏ, đảo mặt để ếch chín đều
Thịt ếch có mùi thơm, chín vàng đều, có thể ăn trực tiếp với cà chua để đạt được hương vị chuẩn Tây Bắc. Đây là món nhậu nức tiếng của người dân nơi đây.
6.5. Thịt gác bếp ướp hạt dổi
Chắc hẳn ai cũng biết món thịt gác bếp nổi tiếng của đồng bào vùng cao. Trong đó, hạt dổi là nguyên liệu không thể thiếu để đảm bảo món thịt gác bếp hay lạp xưởng đạt được độ ngon chuẩn vị Tây Bắc. Công thức thực hiện bao gồm những bước sau:
- Bước 1: Chuẩn bị thịt lớn, tỏi băm, mắc khén, hạt dổi, ớt băm, gừng băm
- Bước 2: Xay nhuyễn gia vị rồi ướp lên từng miếng thịt
- Bước 3: Treo trực tiếp các miếng thịt vừa ướp lên gác bếp, khoảng cách giữa thịt và bếp khoảng 1m
Bạn cần đun bếp liên tục trong 24h để thịt chín. Sau khi thịt chín bạn có thể cất vào tủ đông, cách này có thể bảo quản thịt trong 6 tháng. Nếu muốn bảo quản đến 1 năm, bạn nên tiếp tục gác trên bếp, càng lâu thịt sẽ càng có độ ngon đậm vị.
7. Lưu ý khi sử dụng quả dổi
Với lượng dưỡng chất dồi dào cùng vị cay ngon hấp dẫn, hạt dổi được xem là “vàng” Tây Bắc. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý sử dụng hạt dổi đúng cách để tránh những trường hợp không mong muốn xảy ra:
- Hạt dổi có giá trị cao nên thường bị làm giả, bạn cần mua ở cơ sở uy tín, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng
- Người cơ địa hàn lạnh, bụng dạ yếu không nên sử dụng nhiều có thể gây đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy
- Hạt dổi đã giã hoặc rang thường có thời hạn sử dụng rất ngắn, vì vậy, nên lưu ý sử dụng bao nhiêu hãy nướng bấy nhiêu
8. Mua quả dổi ở đâu? Giá bao nhiêu?
Địa chỉ mua hạt dổi tốt được khuyến nghị là tại các siêu thị hoặc cửa hàng uy tín. Bạn có thể đến Tây Bắc và tìm nhà bán trực tiếp để nhận được hạt dổi chính gốc. Nhiều khách hàng muốn mua hạt dổi qua các kênh bán hàng trực tuyến và sàn thương mại điện tử nên chú ý tìm hiểu kỹ trước khi mua hàng.
Hiện nay, trên thị trường, giá hạt dổi có thể dao động từ vài chục đến vài trăm nghìn đồng một lạng. Cụ thể, đối với hạt dổi tẻ, giá trung bình chỉ từ 90.000 – 100.000 đồng/lạng. Hạt dổi nếp ghi nhận giá trên thị trường cao gấp đôi hạt dổi tẻ, từ 200.000 – 230.000 đồng/lạng.
9. Cách bảo quản quả dổi được lâu
Bảo quản hạt dổi không hề khó, bạn chỉ cần cho những hạt dổi vào lọ thủy tinh rồi đậy kín. Tránh không khí hoặc nước làm ướt những hạt dổi bên trong, có thể sử dụng các gói hút ẩm thực phẩm nhỏ để trong lọ hạt. Đồng thời không để ánh nắng trực tiếp chiếu vào lọ, tốt nhất hãy đặt chúng trong ngăn mát tủ lạnh để đảm bảo hạt không hỏng và giữ nguyên giá trị dinh dưỡng. Nếu bảo quản đúng cách, hạt dổi có thể để được khoảng 6 tháng đến 1 năm.
Cây dổi được xem là nhân sâm Tây Bắc, là loại dược liệu quý được thiên nhiên ưu ái ban tặng cho đồng bào nơi đây. Không chỉ có công dụng chữa bệnh đặc biệt, quả còn mang giá trị kinh tế cao. Nhờ đó, đời sống của đồng bào được cải thiện. Tuổi trẻ và Sắc đẹp hy vọng những thông tin trên đây hữu ích với bạn. Cảm ơn bạn đã đón đọc và đừng quên chia sẻ với người thân và bạn bè bài viết này nhé!
