Hà thủ ô là một loại dược liệu được cho là có công dụng “xanh tóc, đỏ da”. Trong dân gian, thảo dược này xuất hiện nhiều trong các bài thuốc Đông y chữa bệnh. Vậy việc chăm sóc sức khỏe và công năng trị bệnh của chúng thật sự có an toàn không? Để tìm hiểu rõ hơn về củ hà thủ ô, mời bạn tham khảo bài viết dưới đây do Tuổi trẻ và Sắc đẹp cung cấp nhé!
1. Giới thiệu về củ hà thủ ô
Củ hà thủ ô được thu hoạch từ cây thủ ô hay gọi là dạ hợp, địa tinh, dạ giao đằng, có tên khoa học là Fallopia multiflora, thuộc họ rau Răm. Đây là loại thực vật có nguồn gốc từ một số quốc gia châu Á như Trung Quốc, Ấn Độ.
1.1. Đặc điểm
Cây hà thủ ô là một loại thảo dược thân dây leo, chúng thường quấn và mọc xoắn vào nhau, màu xanh lục. Rễ cây nằm sâu dưới mặt đất, phình to tạo thành củ, đây cũng là bộ phận thường được thu hoạch để làm thuốc chữa bệnh.
Lá cây có hình tim thuôn dài, nhọn dần về đầu lá, màu xanh đậm, mặt lá có nhiều gân. Hoa mọc thành từng cụm nhỏ ở đầu ngọn hoặc nách lá, màu trắng, khi tàn sẽ tạo thành quả, bên trong có chứa hạt.
1.2. Phân bố
Cây hà thủ ô thường mọc hoang ở các vùng núi và được trồng rộng rãi ở vùng đồng bằng. Loài cây này có nguồn gốc từ châu Á như Trung Quốc (Hồ Bắc, Quảng Tây, Tứ Xuyên, Giang Tô, Phúc Kiến), Nhật Bản…
Tại Việt Nam, cây mọc nhiều nhất ở các tỉnh Tây Bắc và Tây Nguyên như Lai Châu, Lào Cai, Cao Bằng, Vĩnh Phúc, Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Gia Lai, Đắk Nông, Đắk Lắk, Đà Lạt.
1.3. Phân loại
Hiện nay, có hai loại cây hà thủ ô trong tự nhiên là hà thủ ô trắng và hà thủ ô đỏ. Mỗi loại có những đặc điểm khác nhau về cả hình dáng bên ngoài và dược tính bên trong.
Hà thủ ô trắng hay còn được gọi là cây hả thủ ô nam, mọc trong tự nhiên và ít được trồng rộng rãi như hà thủ ô đỏ do chúng chứa ít chất dinh dưỡng, dược tính thấp hơn. Củ khi đào lên có màu xám trắng, cắt ra có ruột màu trắng ngà, nhiều bột.
Hà thủ ô đỏ được trồng nhiều hơn bởi chúng chứa thành phần dược tính cao, có nhiều chất dinh dưỡng tốt cho cơ thể. Phần củ của hà thủ ô đỏ khi đào lên có vỏ màu nâu đen, ruột bên trong có màu đỏ sẫm đặc trưng.
2. Thành phần hóa học có trong hà thủ ô
Theo nghiên cứu, trong hà thủ ô có chứa những hợp chất quan trọng đối với cơ thể. Trong số đó, nổi bật nhất là một số thành phần như:
- 1,7% anthraglucozit (chrysophanola, rhein và emodin)
- 1,1% chất đạm
- 4,2% tinh bột
- 3,10% chất béo
- 2,4% chất vô cơ
- 26,4% chất tan trong nước
- Lecithin
3. Những tác dụng của củ hà thủ ô
Trong Đông y, hà thủ ô có tính quy vào kinh can, thận và có nhiều công dụng như bổ can thận, bổ huyết, nhuận tràng, mạnh gân xương. Trong y học hiện đại, các cuộc nghiên cứu đã đưa ra được một số kết luận về công dụng của củ hà hủ ô.
3.1. Nhuận tràng
Hà thủ ô được biết đến là một trong những loại củ có khả năng chống táo bón, đại tiện ra máu. Tác dụng này là do trong củ có chứa hai hoạt chất là anthraglucosid và anthraquinon. Hai chất này có tác dụng kích thích co bóp ruột, hệ tiêu hóa và tăng cường nhu động ruột, giúp nhuận tràng.
3.2. Chữa rụng tóc, tóc bạc sớm
Từ lâu, loại thảo dược này đã được biết tới là có tác dụng chống rụng tóc và tóc bạc sớm. Theo dân gian sử dụng củ hà thủ ô trong khoảng 1 – 2 tháng sẽ giúp cải thiện tới 80% tình trạng rụng tóc. Đối với trường hợp tóc bạc sớm cần dùng khoảng 3 – 4 tháng có thể làm giảm tỷ lệ tóc bạc tới 20 – 25%.
3.3. Cải thiện hệ thần kinh
Do có chứa thành phần lecithin nên hà thủ ô có công dụng chống suy nhược thần kinh, giúp sinh dịch huyết, cải thiện chuyển hóa hiệu quả. Theo một số tài liệu về Y học cổ truyền, việc sử dụng lecithin pha loãng khoảng từ 1/10000 đến 1/200000 có tác dụng làm mạnh tim cô lập. Do đó, trường hợp tim yếu mệt thì tác dụng sẽ càng phát huy rõ rệt hơn.
3.4. Bổ máu, điều trị suy nhược cơ thể
Trong Đông y, hà thủ ô quy vào kinh can, thận, giúp sinh huyết, sinh tinh. Bên cạnh đó, các vị lương y cũng chỉ ra loại thảo dược này có tác dụng làm tăng số lượng hồng cầu trong cơ thể. Đồng thời, chúng có giúp làm giảm mệt mỏi, ăn ngon miệng, lợi đại tiểu tiện và tăng cân.
3.5. Bảo vệ gan
Trong hà thủ ô có chứa thành phần các hợp chất stilben có tác dụng bảo vệ gan thông qua cơ chế thải độc và chống lại các tác hại của quá trình oxy hóa. Ngoài ra, củ hà thủ ô còn làm tăng cường chức năng gan, làm ức chế 2 loại enzyme trong gan là GPT và GOT.
3.6. Kháng khuẩn
Sử dụng nước sắc từ hà thủ ô có công dụng làm ức chế vi khuẩn lao. Bên cạnh đó, hoạt chất resveratrol thuộc nhóm stilben có trong loại thảo dược này cũng có công dụng hữu hiệu trong việc kháng khuẩn và kháng nấm.
3.7. Giảm mỡ máu
Nước sắc từ loại củ này có tác dụng tuyệt vời trong việc làm giảm mỡ máu và hàm lượng cholesterol trong cơ thể. Cũng nhờ thành phần resveratrol trong nhóm stilben có tác dụng làm giảm các chỉ số như mỡ xấu, triglyceride, cholesterol toàn phần. Từ đó giúp bạn phòng ngừa xơ vữa động mạch và tai biến do xơ vữa động mạch gây nên.
3.8. Tăng hoạt động estrogen
Theo một số nghiên cứu về hoạt tính estrogen thực vật được đo lường trong chiết xuất từ củ hà thủ ô cho thấy, trong rễ của loại cây này có hoạt tính sinh học tương tự như estrogen trong cơ thể nữ giới. Điều này có thể là hướng đi mới trong nguồn bổ sung estrogen thực vật để cải thiện tình trạng mãn kinh, tiền mãn kinh ở phụ nữ.
3.9. Một số tác dụng khác
Bên cạnh những tác dụng trên, hà thủ ô còn là một vị thuốc quý chữa các bệnh và vấn đề như gan yếu, thận suy, sốt rét mãn tính, thấp khớp, đau lưng, tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu ra máu, mẩn ngứa, bệnh ngoài ra. Bên cạnh đó, sử dụng củ hà thủ ô còn giúp bạn điều trị ù tai, hoa mắt, chóng mặt và các bệnh ngoài ra như mẩn ngứa.
4. 8 bài thuốc chữa bệnh từ củ hà thủ ô trong dân gian
Hà thủ ô là một loại củ vô cùng quý giá, có nhiều công dụng tuyệt vời với sức khỏe người bệnh. Sau đây là một số bài thuốc dân gian có sử dụng loại dược liệu này để điều trị một số chứng bệnh gây hại tới sức khỏe cho bạn tham khảo.
4.1. Bài thuốc cho người khó tiêu, suy nhược thần kinh
Để điều trị chứng ăn uống khó tiêu hay thần kinh suy nhược, bạn có thể áp dụng công thức từ bài thuốc sau. Chỉ cần kiên trì uống đều đặn mỗi ngày, bạn sẽ thấy tinh thần phấn chấn và khỏe mạnh hơn.
Nguyên liệu:
- 10g hà thủ ô
- 5g đại táo
- 2g thanh bì
- 3g trần bì
- 3g sinh khương
- 2g cam thảo
Cách thực hiện:
- Đem sắc các dược liệu trên với 600ml nước đến khi cô lại còn 200ml
- Chia nhỏ uống thành 3 – 4 bữa trong ngày
4.2. Bài uống bảo mỹ nhiệm đơn
Đây là bài thuốc được mệnh danh là “làm tóc trắng hóa đen”, bền tinh khí, mạnh gân xương, sống lâu. Bạn có thể áp dụng ngay để bồi bổ sức khỏe.
Nguyên liệu:
- 600g củ hà thủ ô đỏ
- 600g củ hà thủ ô trắng
- 600g xích phục linh
- 600g bạch phục linh
- 320g ngưu tất
- 320g đương quy tẩm rượu rồi phơi khô
- 320g câu kỷ tử tẩm rượu, đem phơi khô
- 320g thỏ ty tử tẩm rượu, giã nát, sau đó phơi khô
- 100g bổ cốt chi (sao)
- Đậu đen
Cách thực hiện:
- Ngâm hà thủ ô trắng và đỏ trong nước vo gạo 4 ngày, sau đó đem cạo vỏ và rửa sạch
- Đãi đậu đen sau đó xếp hà thủ ô 1 lượt, đậu đen đồ chín 1 lượt
- Sau đó, đem phơi nắng qua đủ 9 lần rồi sấy khô, tán bột mịn
- Cạo bỏ vỏ bạch phục linh và xích phục linh, tán bột rồi đãi với nước trong, lấy bột lắng đem tẩm với sữa mẹ rồi phơi khô
- Tẩm ngưu tất trong rượu 1 ngày rồi thái mỏng, trộn cùng với hà thủ ô, sau đó đồ với đậu đen vào lần 7, 8, 9 rồi phơi khô
- Cho tất cả các nguyên liệu đi giã nát, trộn mật vo thành viên bằng hạt ngô
- Ngày uống 3 lần, mỗi lần 50 viên, mỗi viên khoảng 0,5g với trật tự là sáng dùng rượu nóng, trưa dùng nước gừng, tối dùng nước muối để uống cùng
4.3. Bài thuốc thủ ô hoàn
Đây cũng là một bài thuốc có tác dụng bổ tinh, bổ huyết, mạnh gân xương, giúp tóc đen và trẻ hóa làn da. Tuy nhiên, bài thuốc này có ít tính dược liệu hơn.
Nguyên liệu:
- 1800g hà thủ ô thái mỏng
- 600g ngưu tất thái mỏng
- Đậu đen
Cách thực hiện:
- Trộn hai dược liệu trên rồi đồ cùng với 1 đấu to đậu đen đã đãi sạch
- Đồ chín hà thủ ô cùng đậu đen rồi phơi khô, tiếp tục đồ khoảng 3 lần
- Đem tán bột, sau đó cho thêm thịt táo đen Trung Quốc vo thành viên bằng hạt ngô
- Mỗi lần uống 30 viên, ngày chia 3 lần
4.4. Bài thuốc hà thủ ô tán
Đây là một bài thuốc có công dụng bổ tóc, tăng cường sinh huyết, trẻ lâu được trích trong Bản thảo cương mục. Nguồn gốc của bài thuốc này khá rõ ràng nên bạn có thể an tâm sử dụng.
Nguyên liệu:
- Hà thủ ô
Cách thực hiện:
- Đem hà thủ ô đi cạo vỏ, sau đó thái mỏng rồi phơi khô
- Tán hà thủ ô thành bột nhuyễn mịn
- Mỗi ngày sử dụng 4g vào ban sớm và buổi chiều uống kèm với rượu để đạt hiệu quả tốt nhất
4.5. Bài thuốc trị mỡ máu cao
Hà thủ ô có thể đem lại kết quả đáng kinh ngạc trong việc điều trị bệnh mỡ máu. Cách thực hiện khá đơn giản cho bạn tham khảo.
Nguyên liệu:
- 30g hà thủ ô
- 300ml nước
Cách thực hiện:
- Đem hà thủ ô đi sắc với 300ml đến khi cô còn 150ml thì tắt bếp
- Chia đều thành 2 lần uống hết trong ngày
4.6. Bài thuốc đen tóc, dưỡng nhan, bổ thận
Bài thuốc từ hà thủ ô hầm gà sẽ giúp bổ can thận, dưỡng nhan, đen tóc, tăng cường sức khỏe và giúp bạn ngủ ngon hơn. Bài thuốc này đặc biệt phù hợp với những người có sức khỏe yếu, thể lực suy kiệt.
Nguyên liệu:
- 20g hà thủ ô
- 30g nhân sâm
- 2 con gà rừng (hoặc gà ác, chim bồ câu)
- 15g măng tây
Cách thực hiện:
- Mang gà rừng đi làm sạch và rửa sạch các dược liệu
- Hầm chung tất cả các nguyên liệu với nhau, sau đó nêm gia vị vừa ăn
- Chia thành từng bữa khi còn ấm nóng, kiên trì sử dụng trong thời gian dài để đạt hiệu quả tốt nhất
4.7. Bài thuốc trị tóc bạc sớm, huyết hư
Bài thuốc này là sự kết hợp giữa củ hà thủ ô và trứng gà với cách thực hiện khá đơn giản. Bạn có thể áp dụng ngay để bồi bổ sức khỏe.
Nguyên liệu:
- 2 quả trứng gà
- 30 hà thủ ô chế
Cách thực hiện:
- Đem hà thủ ô sắc nước 2 lần, sau đó lọc bỏ phần bã
- Dùng nước sắc được thêm 2 quả trứng gà đi nấu chín
- Mỗi ngày ăn 1 lần, dùng trong khoảng 1 – 2 tháng sẽ thấy hiệu quả
4.8. Bài thuốc chữa trị thiếu máu, thận âm hư, tóc bạc sớm
Bài thuốc này chủ yếu có tác dụng tăng cường sức khỏe giống với bài thuốc từ gà hầm. Bạn có thể dùng để khắc phục sớm các tình trạng bệnh.
Nguyên liệu:
- 6g hà thủ ô chế
- 250g gan heo
- 50g măng
- 50g nấm rơm
- 1 quả trứng gà
- Muối, mì chính, đường, nước tương, bột năng
- Rượu trắng
- Gừng, tỏi, hành lá
Cách thực hiện:
- Sắc hà thủ ô để làm nước dùng
- Rửa sạch gan heo, thái miếng rồi xào với tỏi, gừng, hành lá băm nhuyễn
- Tiếp theo, cho măng cùng nấm rơm vào xào chung rồi cho vào nước dùng hà thủ ô
- Khi chín, hòa chén nước bột năng vào cho canh sánh, cho thêm 1 quả trứng gà vào khuấy tan và nêm gia vị vừa ăn
- Bạn nên sử dụng ngay khi canh còn nóng sẽ rất tốt Advertisement
5. Cách chế biến củ hà thủ ô
Hà thủ ô sau khi thu hoạch cần phải rửa sạch, bổ nhỏ rồi đem đi phơi khô và bảo quản. Khi sử dụng, bạn phải tiến hành chế biến tiếp. Đầu tiên, cho hà thủ ô ngâm với nước vo gạo khoảng từ 12 đến 24 tiếng, thỉnh thoảng khuấy hoặc đảo để loại bỏ bớt vị chát.
Có nhiều người thường đồ hà thủ ô với đậu đen, sau đó đem đi phơi khô rồi tiếp tục đồ với đậu đen. Cứ như vậy qua khoảng 9 lần đồ và 9 lần phơi nắng sẽ cho ra thành quả hà thủ ô đen. Hà thủ ô này gọi là loại hà thủ ô chế, được áp dụng phổ biến ở nhiều bài thuốc.
6. Tác hại có thể gặp phải khi dùng củ hà thủ ô sai cách
Mặc dù hà thủ ô có chứa nhiều dưỡng chất có lợi đối với cơ thể. Thế nhưng nếu không sử dụng đúng cách, loại củ này có thể đem lại những tác dụng phụ không mong muốn, cụ thể là:
- Gây rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy: Thành phần anthraglycosid có thể gây co bóp đường ruột nên sử dụng nhiều sẽ khiến rối loạn đường tiêu hóa, làm tăng nguy cơ tiêu chảy
- Rối loạn mức độ điện giải, tê bì tay chân: Sử dụng nhiều hà thủ ô sẽ khiến cơ thể mất khả năng hấp thụ kali dẫn đến tình trạng rối loạn điện giải, xuất hiện tình trạng tê bì, chán ăn và mệt mỏi
- Gây ngộ độc gan, ung thư gan: Sử dụng nhiều hà thủ ô sẽ vô tình khiến lá gan bị đầu độc hàng ngày do hàm lượng loại củ này được hấp thụ trong cơ thể, nguy hiểm hơn sẽ dẫn tới ung thư gan
7. Sử dụng củ hà thủ ô cần kiêng gì?
Không thể phủ nhận những tác dụng tuyệt vời mà củ hà thủ ô mang lại đối với sức khỏe. Tuy nhiên, người uống củ hà thủ ô vẫn cần có một vài lưu ý để sử dụng an toàn, không bị phản tác dụng. Sau đây là một số thứ bạn nên kiêng khi sử dụng hà thủ ô:
- Kiêng các loại củ cải
- Kiêng các loại cá da trơn, không vảy, tiết vịt, tiết lợn, tiết gà
- Kiêng tỏi, gừng, hành và một số sản phẩm chế biến từ các loại gia vị này
- Kiêng các loại củ cải
8. Uống hà thủ ô có tốt không?
Củ hà thủ ô có vị ngọt chát hơi đắng, tính hơi ôn, thông vào các kinh can và thận. Chúng có tác dụng là bổ can thận, bổ âm, dưỡng huyết, giải độc và giúp nhuận tràng. Không những vậy, củ hà thủ ô còn thường được sử dụng trong việc điều trị huyết hư, can thận âm hư, điếc tai, ù tai, hoa mắt, đau đầu, chóng mặt, mỏi gối, đau lưng, táo bón…
Như vậy, có thể thấy rằng nước uống từ củ hà thủ ô là một vị thuốc bổ, có công dụng tốt. Tuy nhiên, chúng chỉ thật sự tốt nếu như bạn sử dụng đúng cách, đúng mục đích và đúng bệnh.
9. Mua củ hà thủ ô giá bao nhiêu? Mua ở đâu?
Củ hà thủ ô là vị thuốc quý đã được đưa vào ứng dụng trong lĩnh vực hỗ trợ sức khỏe và sắc đẹp đã lâu. Tùy vào mục đích sử dụng mà bạn có thể tìm mua loại củ này dưới dạng bào chế hoặc sơ chế. Hiện nay, hà thủ ô đỏ chế có giá dao động từ 180.000 – 250.000 đồng/kg, hà thủ ô trắng sẽ có giá khoảng 150.000 – 180.000 đồng/kg.
Ngoài ra, bạn có thể tìm mua hà thủ ô tại các nhà thuốc, hiệu thuốc Đông y hoặc trên các sàn thương mại điện tử uy tín. Bạn nên tìm hiểu rõ thời gian sản xuất, hình ảnh thật, hạn sử dụng của các sản phẩm trước khi đặt hàng.
Với thông tin trên của Tuổi trẻ và Sắc đẹp, hy vọng đã phần nào giúp bạn giải đáp thắc mắc về củ hà thủ ô. Tuy rằng đây là một loại thảo dược tốt, nhưng bạn vẫn nên tham khảo từ bác sĩ để sử dụng an toàn, hiệu quả nhất.
