Quả bí là một loại thực phẩm quen thuộc trong mỗi mâm cơm người Việt Nam. Đây là loại quả mang nhiều chất dinh dưỡng và dễ dàng chế biến thành nhiều món. Tuy nhiên, nhiều người khó phân biệt được quả bí và quả bầu có khác gì nhau. Vậy cùng Tuổi trẻ và Sắc đẹp đi tìm lời giải đáp này nhé!
1. Quả bí là quả gì?
Bí xanh, bí đao hay còn gọi là bí phấn, bí trắng là loại quả thuộc họ bầu bí. Quả có hình trụ thon dài, đường kính khoảng 10cm, vỏ màu xanh. Tùy từng loại bí mà vỏ có thể có những đốm trắng hoặc không. Bên trong thịt quả màu trắng, khá đặc và nhiều nước. Khi ăn có vị thanh mát, ngọt tự nhiên. Ruột bí thường nhỏ, ít hạt và hạt cứng, màu vàng.
Đây là loại cây dây leo, phát triển tốt trong thời tiết nóng. Vì vậy, chúng được trồng nhiều ở vùng nhiệt đới. Tại Việt Nam, loại cây này thường được trồng trên giàn cao, vừa tạo bóng mát cho quả bí không bị rám nắng, vừa giúp chúng có hình dáng thon dài, quả không bị biến dạng như khi trồng dưới mặt đất.
2. Quả bí có mấy loại?
Tại Việt Nam hiện nay có 2 loại bí xanh chủ yếu là bí đao và bí sặt. Nhìn qua chúng sẽ có ngoại hình gần giống nhau và thông thường cũng được chế biến các món tương tự nhau.
2.1. Bí đao
Quả bí đao hay còn gọi là bí phấn hoặc bí trắng. Khi còn non, quả bí có màu xanh đậm, quanh vỏ có lông tơ, hơi cứng. Theo thời gian, quả sẽ ngả sang màu nhạt, bắt đầu xuất hiện các đốm trắng. Bên ngoài vỏ quả có lớp phấn trắng như sáp. Một quả bí đao già có thể dài tối đa 2m, quả có hình trụ, to đều từ cuống đến đuôi quả. Quả được dùng làm trà, nấu canh, ép nước,…
2.2. Bí sặt
Bí sặt có dáng gần giống bí đao, tuy nhiên, phần cuống và đuôi quả hơi nhọn, vỏ sậm màu hơn bí đao. Phần ruột bí sặt rất ít, đa phần là thịt quả, nên cầm rất chắc tay. Loại bí này có nhiều giống, chiều dài 1 quả dao động từ 0,4 – 8 mét. Khi ăn, bí sặt có vị thanh mát, thịt quả mềm thơm. Các món ăn từ bí sặt được chế biến đa dạng như làm mứt, bánh, nấu canh,…
3. Phân biệt quả bí và quả bầu
Thông thường, nhiều người sẽ nhầm lẫn quả bí đao, bí sặt với quả bầu do chúng cùng có dáng dài, hình trụ và vỏ màu xanh. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ sẽ thấy ngoại hình của bí và bầu khác nhau hoàn toàn. Cụ thể:
- Vỏ quả bí thường có màu sậm hơn, trơn và không có “đốm sao” như quả bầu
- Vỏ bí cứng hơn vỏ quả bầu, khi nhìn quả bầu có cảm giác căng mọng hơn
- Chiều dài của bí xanh ngắn hơn bầu
- Quả bí có hình trụ dài, đầu và đuôi quả đều có đường kính gần bằng nhau còn quả bầu thì thường phình to dần ở phần cuối của quả
- Bên trong quả, thịt của quá bí cũng cứng hơn và đặc ruột hơn, ngược lại thịt quả bầu mềm và xốp, nấu nhanh chín hơn
- Hạt quả bí cứng, nhỏ và hạt quả bầu thường mềm, khá non
4. Thành phần dinh dưỡng có trong quả bí
Nghiên cứu chỉ ra, trong quả bí chứa các vitamin, khoáng chất cần thiết cho cơ thể như protid, glucid, canxi, photpho, sắt, vitamin B1, B2, B3, vitamin C,… Đặc biệt, trong quả bí xanh tươi chứa gần 70% nước, cung cấp lượng nước cần thiết cho cơ thể hàng ngày. Trong đó, hàm lượng natri trong quả bí rất thấp, phù hợp dùng trong trị liệu cho bệnh nhân xơ cứng động mạch, viêm thận, đái tháo đường, tăng huyết áp và béo phì,…
5. Quả bí có những tác dụng gì?
Trong Đông y, quả bí là một loại thực phẩm lành tính, có vị ngọt, mát. Loại quả này chứa nhiều nước và không có chất béo giúp thanh nhiệt, giải độc và hỗ trợ nâng cao sức khỏe tổng thể. Tìm hiểu 7 tác dụng quan trọng của quả bí xanh dưới đây nhé!
5.1. Thanh lọc cơ thể, giải độc gan
Gan là một cơ quan quan trọng trong cơ thể con người. Nó đóng vai trò lưu trữ và chuyển hóa carb thành glucose để bổ sung cho máu, cân bằng lượng đường huyết. Từ đó cung cấp năng lượng cho mọi hoạt động. Nhưng chính vì thế gan thường dễ bị nhiễm mỡ, chức năng gan suy yếu ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.
Từ xa xưa, ông cha ta đã điều chế ra món trà bí đao giúp giải độc gan, thanh nhiệt cơ thể. Phương pháp này đã được nền y học hiện đại chứng nhận kết quả. Vì vật, sử dụng trà bí đao thường xuyên giúp cải thiện đáng kể chức năng gan, giúp gan khỏe mạnh và hoạt động hiệu quả.
5.2. Giảm cân hiệu quả
Như đã nhắc ở trên, quả bí xanh chứa nhiều nước và chất xơ, đồng thời không có chất béo. Chính vì vậy, khi ăn bí xanh sẽ cảm thấy nhanh no và no lâu. Nhờ đó, giảm cảm giác đói bụng, thèm ăn, tiêu thụ thức ăn ít đi. Đồng thời, bí xanh có tác dụng lợi tiểu, thanh lọc cơ thể, vì thế có thể thúc đẩy quá trình chuyển hóa trong cơ thể, hỗ trợ giảm cân nhanh chóng.
Thêm vào đó, hợp chất hyterin-caperin trong quả này ngăn chặn đường trong cơ thể chuyển hóa thành mỡ tích trữ, hạn chế hình thành lớp mỡ dư thừa – nguyên nhân chính dẫn đến béo phì.
5.3. Tăng cường sức đề kháng
Tương tự như nhiều loại rau củ khác, bí xanh chứa lượng lớn vitamin C. Đây là một trong những chất tác động tích cực và mạnh mẽ đến hệ miễn dịch của cơ thể. Nghiên cứu chỉ ra, con người có thể dễ mắc bệnh hơn khi thiếu vitamin C trong thời gian dài.
Theo đó, vitamin C tăng cường khả năng miễn dịch bằng cách hỗ trợ các tế bào hoạt động trong hệ miễn dịch khỏe mạnh hơn. Chúng kích thích sản xuất các tế bào bạch cầu và ức chế tác động của gốc tự do lên hệ miễn dịch. Ngoài ra, vitamin C còn có khả năng diệt khuẩn, kháng viêm, loại bỏ tế bào chết hiệu quả. Bằng cách này, vitamin C trong bí xanh giúp ngăn ngừa khả năng mắc các bệnh truyền nhiễm trên cơ thể người.
5.4. Tốt cho tim mạch
Hàm lượng kali trong bí xanh vô cùng dồi dào. Chúng có khả năng tăng độ đàn hồi cho thành mạch, giảm áp lực trên mạch máu. Từ đó ngăn ngừa các vấn đề liên quan đến tim mạch. Thêm bí xanh vào khẩu phần ăn giúp giảm lượng cholesterol trong máu, điều hòa nhịp tim ổn định.
Nhiều nghiên cứu chỉ ra, áp dụng chế độ ăn cho bí đao vào thực đơn hàng ngày giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Ngày nay, tại Trung Quốc đang nghiên cứu ứng dụng chiết xuất bí đao làm thực phẩm chức năng hỗ trợ sức khỏe cho người bệnh tim.
5.5. Cải thiện trí nhớ
Bí đao là một loại quả chứa nhiều sắt – khoáng chất cần thiết cho hoạt động trí não. Khi cơ thể hấp thụ lượng sắt từ quả bí đao, chúng sẽ làm nhiệm vụ cấu tạo hemoglobin, vận chuyển oxy trong máu đến các mô. Trong đó, 20% oxy trong máu sẽ được đưa đến não bộ, hỗ trợ thực hiện chức năng não. Đặc biệt, khoáng chất sắt có trong bí đao đóng vai trò hỗ trợ, thúc đẩy hình thành nơ-ron thần kinh mới. Chính những điều này giúp não bộ hoạt động hiệu quả và cải thiện trí nhớ rõ rệt.
5.6. Hỗ trợ tiêu hóa khỏe mạnh
Trong bí đao chứa lượng chất xơ đặc biệt dồi dào. Chúng có vai trò hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động khỏe mạnh. Loại bỏ táo bón, đau dạ dày, đầy hơi, chướng bụng,… Với ưu điểm lượng calo thấp trong khi hàm lượng xơ và nước cao, bí xanh cho phép quá trình tiêu hóa diễn ra trơn tru và dễ dàng. Các bác sĩ chuyên khoa vẫn thường khuyên bệnh nhân mắc các bệnh đường ruột nên ăn bí xanh mỗi ngày.
5.7. Thần dược làm đẹp da
Điều trị mụn, nám tàn nhang với bí xanh là phương thức đơn giản, tiết kiệm và hiệu quả. Theo đó, vitamin C trong bí xanh giúp tẩy tế bào chết dễ dàng, loại bỏ cặn bẩn trên da. Cùng với khả năng kháng viêm, mặt nạ bí đao nhanh chóng đẩy lùi mụn trứng cá, sẹo thâm,… Đồng thời, chất này cũng kích thích quá trình hình thành và phát triển tế bào mới. Nhờ đó da được tái tạo hoàn toàn.
Kết hợp với các vitamin A, B, E và các hoạt chất chống lão hóa sẽ tiếp thêm dinh dưỡng cho làn da của bạn. Sử dụng bí đao đắp mặt có thể giúp da căng bóng, trắng sáng đều màu. Ngoài ra, bí đao là loại thực vật lành tính, vì vậy có thể dùng cho mọi loại da mà không lo kích ứng.
6. Món ăn được chế biến từ quả bí
Thông thường, người ta thường nấu canh bí xanh như một loại rau cho bữa cơm hàng ngày. Các món ăn từ bí xanh gồm bí xanh nấu canh xương, bí xanh xào trứng,… Ngoài ra, bí xanh cũng được sử dụng làm trà, mứt,..
6.1. Trà bí đao giải nhiệt ngày hè
Trà bí đao hay còn gọi là sâm bí đao nổi tiếng với công dụng giải nhiệt của nó. Thức uống thanh mát này hiện được bán tại nhiều cửa hàng, trên các tuyến phố lớn. Công thức nấu trà bí đao vô cùng đơn giản.
- Bước 1: Chuẩn bị quả bí già, vỏ đã ngả vàng, la hán quả, thục địa, mía lau, lá dứa, táo đỏ, đường phèn
- Bước 2: Sơ chế nguyên liệu, bí rửa sạch, cắt khúc
- Bước 3: Cho các nguyên liệu gồm bí, mía lua, la hán quả, thục địa vào nồi nước
- Bước 4: Nấu đến khi nước sôi rồi nhỏ lửa đun trong 45 đến 50 phút
- Bước 5: Thả đường phèn vào và tiếp tục đun thêm 15 phút với lửa nhỏ
Sau đó tắt bếp và đợi nước trà bí đao la hán quả nguội là được thưởng thức rồi! Món này thường có màu nâu đỏ thẫm, bắt mắt, vị ngọt thanh vô cùng ngon miệng.
6.2. Bí xanh nấu với thịt heo
Quả bí nấu với thịt heo cũng rất dễ ăn, món canh này phù hợp với cả người lớn và trẻ em. Không chỉ vậy, canh bí xanh thịt heo cũng chứa đầy dinh dưỡng. Cách làm như sau:
- Bước 1: Chuẩn bị thịt heo băm, bí non, mùi tàu, hành lá, hạt nêm
- Bước 2: Xào thịt với gia vị đến khi gần chín để các miếng thịt nhỏ tách rời, không bị vón cục
- Bước 3: Đổ nước vào đun đến khi sôi thì thả bí vào, nêm nếm vừa ăn
- Bước 4: Đợi canh sôi lại thì tắt bếp rồi thả hành lá, mùi tàu cắt nhỏ vào
Công việc cuối cùng chỉ là múc canh ra bát và cảm nhận vị ngon từ thịt, ngọt từ bí nhé.
6.3. Bí đao nhồi thịt
Nếu trái bí đao của bạn bị già, vậy còn có thể nấu canh được không? Câu trả lời là có nhé, vào bếp và chuẩn bị ngay món canh bí đao nhồi thịt đầy hấp dẫn nào!
- Bước 1: Bí gọt sạch vỏ, cắt thành những khoanh tròn, dày khoảng 2 – 3cm
- Bước 2: Khoét hết phần xơ và hạt bí đao bỏ đi
- Bước 3: Trộn đều thịt băm với gia vị và mộc nhĩ băm nhuyễn
- Bước 4: Nhồi thịt vào phần ruột bí đao rỗng
- Bước 5: Đun sôi nước rồi thả bí nhồi thịt vào nồi, nêm nếm gia vị vừa ăn và đun cho thịt chín
- Bước 6: Thêm hành, mùi tàu vào rồi tắt bếp.
Bí đao già sẽ cần thời gian nấu lâu hơn cho bí được mềm, phù hợp với thời gian chín của thịt. Vì vậy, sự kết hợp giữa trái bí đao già và thịt heo vô cùng “ăn ý” và ngon miệng.
6.4. Bí đao xào trứng
Chỉ cần dùng 2 nguyên liệu đơn giản và chế biến trong vòng 10 phút, bạn đã có được món bí đao xào trứng thơm ngon, lạ miệng. Hãy cùng thực hiện với Tuổi trẻ và Sắc đẹp nhé!
- Bước 1: Chuẩn bị bí đao, trứng gà, hành tím, hành lá
- Bước 2: Làm sạch bí, gọt vỏ, bỏ hạt và thái mỏng
- Bước 3: Phi thơm hành tím băng trong chảo dầu nóng rồi cho bí vào đảo đều trong 3 phút
- Bước 4: Đập trứng vào và tiếp tục đảo đều cho trứng quyệt với bí, nêm gia vị vừa ăn
- Bước 5: Tiếp tục đảo đều khoảng 5 đến 7 phút với lửa vừa, khi bí đao mềm thì tắt bếp
Vậy là hoàn thành món bí đao xào trứng đơn giản và ngon miệng rồi!
7. Hình ảnh bầu và bí trong văn học
Bầu và bí vốn được đưa vào nhiều câu ca dao, tục ngữ dân gian Việt Nam và được truyền lại đến thời nay. Dưới đây là một số câu ca dao, tục ngữ nổi tiếng về bầu bí đầy ý nghĩa được đưa vào văn học Việt Nam:
“Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn”
“Bầu già thì ném xuống ao
Bí già đóng cửa làm cao lấy tiền”
“Hát đi ba chuyện tung tăng
Lá bầu, lá bí, lá vằng, lá tre
Hát đi ba chuyện em nghe
Lá bầu, lá bí, lá tre, lá vằng”
“Bầu non, bí mới tượng hình,
Đôi ta mới ngộ, dứt tình sao nên?”
“Hoa bí đỏ ngầu hoa bầu trắng xóa
Muốn được ăn quả, đừng có ngắt hoa
Ai về nhắn chị em nhà
Muốn cho hoa tốt liệu mà bón phân”
“Ai làm bầu bí đứt dây
Chàng Nam thiếp Bắc gió Tây lạnh lùng”
“Còn duyên làm cách làm kiêu
Hết duyên bí thối, bầu thiu ai thèm”
“Trời mưa trời gió đùng đùng
Cha con ông Nùng đi gánh phân trâu
Gánh về trồng bí trồng bầu
Trồng ngô, trồng lúa, trồng rau, trồng cà”
8. Những lưu ý khi ăn quả bí
Mặc dù đã quá quen thuộc với người dân Việt Nam trong mỗi bữa ăn. Tuy nhiên, vẫn có người chưa biết cách sử dụng bí chưa đúng cách. Cần lưu ý những cách sử dụng quả sau đây nhé!
- Không nên ăn sống hoặc uống nước ép bí xanh do loại quả này có tính xà phòng cao, gây bệnh cho hệ tiêu hóa của bạn
- Người bị các bệnh liên quan đến dạ dày, thường xuyên lạnh bụng không nên ăn bí xanh vì tính hàn trong quả sẽ làm bệnh nghiêm trọng hơn
- Phụ nữ mang thai và trẻ em không nên ăn nhiều bí xanh vì có thể gây khó tiêu, ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa
- Không ăn bí xanh cùng giấm vì giấm sẽ triệt tiêu chất dinh dưỡng
- Không ăn bí xanh với đậu đỏ bởi chúng sẽ tạo cảm giác luôn buồn tiểu và khiến cơ thể mất nước
9. Hình ảnh quả bí đao
Để hình dung rõ hơn về quả bí đao, bạn hãy xem phần ảnh dưới đây:
Quả bí vốn đã rất quen thuộc với người dân Việt Nam. Không chỉ là một loại thực phẩm dễ chế biến, trái bí còn mang nhiều công dụng đặc biệt. Sau bài viết này, hãy cùng Tuổi trẻ và Sắc đẹp thêm quả bí vào thực đơn hàng tuần nhé!
