Tổng hợp 20 bài thuốc chữa bệnh từ củ bạch chỉ bạn cần biết

Nguyễn Mai 333
Nội dung bài viết

Củ bạch chỉ là một loại dược liệu dân gian được trồng làm thuốc từ những năm 1200. Đây là một loại cây lâu năm, có tác dụng hiệu quả nên được sử dụng để điều trị nhiều loại bệnh khác nhau. Vậy bạch chỉ là cây gì và chúng có tác dụng như thế nào? Hãy cùng Tuổi trẻ và Sắc đẹp đi tìm hiểu thông tin trong bài viết dưới đây bạn nhé!

1. Giới thiệu về cây bạch chỉ?

Cây bạch chỉ có tên gọi khác là bách chiểu, chỉ hương, lan hòe, an bạch chỉ, xuyên bạch chỉ… tên khoa học là Angelica dahurica, thuộc họ Hoa tán. Đây là một loại thảo dược sống lâu năm, có vị cay xen chút vị ngọt, tính ấm và ít độc. Trong Đông y, người ta thường sử dụng rễ của loại cây này để làm thuốc chữa đau đầu, cảm cúm, đau răng, sưng đau…

Cây bạch chỉ thường cao từ 1 – 2,5 mét, thân hình trụ, rỗng không chia thành các nhánh. Mặt trên cây có lông gân lá, phần dưới phát triển thành bẹ ôm vào thân. Lá cây bạch chỉ to, màu xanh và xẻ lông chim, cuống lá dài khoảng 4 – 20cm, mép lá hình răng cưa với lớp lông tơ phủ đường gân trên mặt lá. Mùa hoa thường vào tháng 7 đến tháng 8 hàng năm, hoa màu trắng mọc thành cụm ở đầu cành hoặc trong kẽ lá.

Cây bạch chỉ ưa mọc ở bìa rừng với độ cao khoảng 500 đến 1.000 mét so với mực nước biển hoặc ở các đồng cỏ, thung lũng, ven suối. Ở Việt Nam, cây sinh trưởng tốt nhất ở các tỉnh miền Bắc như Lào Cai, Vĩnh Phúc, Ninh Bình, Hải Dương…

Giới thiệu về cây bạch chỉ?
Cây bạch chỉ có tên dân gian thường gọi là cây lan hòe

2. Củ bạch chỉ có mấy loại

Hiện nay trên thế giới mới tìm ra 1 loại củ bạch chỉ duy nhất, đó là củ bạch chỉ nam. Rễ củ bạch chỉ hình trụ, có màu vàng hoặc màu nâu nhạt, dài khoảng 3 – 5cm, có vị cay của tinh dầu, mùi thơm hắc. Đầu rễ hơi vuông, thu nhỏ dần xuống đầu dưới. Mặt ngoài vỏ rễ lồi nhiều nốt nhỏ nằm ngang, xếp thành 4 hàng dọc theo thân rễ.

Bẻ ngang rễ củ sẽ thấy cứng, không có xơ, ruột mềm, chất bột, có màu trắng ngà, phía ngoài xốp. Củ rễ có tầng sinh gỗ dạng vòng tròn, trong đó gỗ chiếm ½ – ⅓ đường bán kính.

Củ bạch chỉ có mấy loại
Rễ củ cây bạch chỉ thường có màu nhạt sẫm, vỏ ngoài sần sùi

3. Củ bạch chỉ thành phần hóa học gồm những gì?

Theo Tài Nguyên Cây Thuốc Việt Nam, thành phần hóa học chính của rễ củ bạch chỉ là tinh dầu. Ngoài ra, còn có các dẫn chất curamin phải kể tới như:

  • Byak-Angelicin
  • Byak Angelicol
  • Oxypeucedanin
  • Imperatorin
  • Isoimperatorin
  • Phelloterin
  • Xanthotoxin
  • Anhydro Byakangelicin
  • Neobyak Angelicol
  • Marmezin
  • Scopetin
  • Angelicotoxin
  • Hydrocarotin
  • Angelic acid
  • 5-Methoxyl-8-Hydroxypsoralen
  • Furanocoumarines

4. Củ bạch chỉ có những công dụng gì?

Nhiều nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra rằng, bạch chỉ có tác dụng giảm đau và kích thích trung khu thần kinh. Các chất trong loại dược liệu này còn có công dụng làm tăng tiết axit trong dạ dày. Đồng thời, làm ức chế sự phát triển của một số loại vi khuẩn gây bệnh như Gram +, vi khuẩn lao, trực khuẩn lỵ, thương hàn.

Theo Y học cổ truyền, bạch chỉ có công dụng kháng khuẩn, tiêu mủ, giảm đau, trừ phong, giải độc, hoạt huyết, chỉ thống, táo thấp. Bên cạnh đó, củ bạch chỉ còn có chủ trị các bệnh lý như:

  • Đắt mắt, đau đầu, đau chân răng
  • Bệnh hậu sản, chóng mặt, bệnh phong
  • Viêm xoang, chảy nước mũi trong, viêm mũi
  • Bệnh trĩ, táo bón
  • Sốt ở trẻ em
  • Mụn định, ung nhọt
  • Bệnh bạch đới
  • Cảm cúm
  • Ra mồ hôi trộm
  • Đại tiểu tiện ra máu
  • Giải độc do rắn rết cắn
Củ bạch chỉ có những công dụng gì?
Trong dân gian, bạch chỉ được coi là một vị thuốc quý để chữa nhiều loại bệnh

5. Bài thuốc chữa bệnh từ củ bạch chỉ bạn cần biết

Công dụng của củ bạch chỉ được ứng dụng nhiều trong y học. Chúng có khả năng giúp giảm đau đầu, đau răng mà còn được bào chế dùng để kháng khuẩn. Sử dụng những bài thuốc bạch chỉ sẽ khiến các vi khuẩn bị ức chế, làm ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn lao. Sau đây sẽ là một số bài thuốc chữa bệnh có sử dụng thành phần từ cây bạch chỉ cho bạn tham khảo.

5.1. Bài thuốc chữa đau đỉnh đầu

Đau đỉnh đầu là cơn đau âm ỉ, thậm chí xuất hiện một cách đột ngột ở trên phần đỉnh đầu. Đa số mọi người đều gặp phải tình trạng này ít nhất một lần hoặc nhiều lần. Bạn có thể điều trị triệu chứng khó chịu này với bài thuốc sau.

Chuẩn bị:

  • 100g bạch chỉ
  • 40g hương thảo
  • 40g cam thảo
  • 40g thảo ô nửa sống nửa chín

Thực hiện:

  • Đem tất cả nguyên liệu đi sao vàng, tán thành bột mịn
  • Mỗi lần uống 4g với nước sắc độc diệp thảo, bạc hà

5.2. Bài thuốc điều trị đau răng do phong nhiệt

Theo Đông y, nguyên nhân gây đau răng là do kinh vị hỏa thịnh phối hợp với phong nhiệt tà ở ngoài xâm nhập và lưu trú lại làm phong nhiệt hóa hỏa tại chân răng và vùng lợi. Trường hợp phong tà mạnh sẽ khiến răng đau nhức, thậm chí gây sốt và sưng tấy ở hàm răng. Do đó, bạn cần điều trị sớm để tránh gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe.

Chuẩn bị:

  • 4g rễ cây bạch chỉ
  • 2g chu sa

Thực hiện:

  • Đem rễ cây bạch chỉ, chu sa đi tán thành bột mịn
  • Sau đó, trộn hai nguyên liệu trên cùng với mật vo thành viên, kích thước cỡ hạt súng
  • Mỗi lần sử dụng 1 viên, đắp sát vào chân răng bị đau

5.3. Bài thuốc chữa đau nhức xương ống chân

Đau nhức trong xương ống chân có thể xảy ra khi bạn bị chấn thương hoặc va chạm mạnh. Hay đây cũng có thể là một trong những dấu hiệu cảnh báo của bệnh thoái hóa khớp. Đặc biệt, bài thuốc chữa đau nhức ống chân dưới đây vô cùng đơn giản và dễ thực hiện.

Chuẩn bị:

  • Bột bạch chỉ
  • Bột thái chi
  • Gừng tươi

Thực hiện:

  • Nấu gừng tươi lấy nước trộn cùng với bột thuốc tạo thành hỗn hợp
  • Đắp vào vùng da cần điều trị, để khoảng 1 tiếng rồi rửa sạch
  • Kiên trì thực hiện mỗi ngày 1 lần trong vòng 14 – 30 ngày liên tiếp

5.4. Bài thuốc chữa viêm xoang

Viêm xoang là căn bệnh về tai, mũi, họng do nhiễm vi khuẩn hoặc do phản ứng dị ứng gây ra. Nếu không được chữa trị kịp thời có thể dẫn tới bệnh mãn tính. Để điều trị viêm xoang, bạn có thể tham khảo bài thuốc sau.

Chuẩn bị:

  • 3,2g bạch chỉ
  • 3,2g hồi thảo
  • 3,2g phòng mộc
  • 2g xuyên khung
  • 4,8g ké đầu ngựa
  • 1,2g cam thảo
  • 2,8g độc diệp thảo

Thực hiện:

  • Đem tất cả các nguyên liệu chuẩn bị tán thành bột mịn
  • Hòa bột cùng với nước và bôi xung quanh rốn
  • Lưu ý phải kiêng tuyệt đối thịt bò trong quá trình thực hiện điều trị viêm xoang
Bài thuốc chữa bệnh từ củ bạch chỉ bạn cần biết
Kiên trì sử dụng bài thuốc từ củ bạch chỉ có thể điều trị dứt điểm viêm xoang

5.5. Bài thuốc chữa bệnh tiểu khó

Tiểu khó là tình trạng khi đi tiểu phải rặn lâu, dùng sức mới ra được nước tiểu. Bệnh nhân thường phải đi vệ sinh rất lâu và luôn phải chịu đựng cảm giác khó chịu. Bạn có thể khắc phục tình trạng này nhẹ nhàng với công thức trong bài thuốc dưới đây.

Chuẩn bị:

  • Cây bạch chỉ
  • Giấm gạo
  • Cam thảo
  • Mộc thông

Thực hiện:

  • Lấy bạch chỉ tẩm với giấm, sau đó đem phơi nắng to cho khô rồi tán nhuyễn
  • Mỗi ngày sử dụng 8g bột với nước sắc từ mộc thông hoặc cam thảo

5.6. Bài thuốc trị hơi thở có mùi, hôi miệng

Hôi miệng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khiến người bệnh cảm thấy tự ti khi giao tiếp. Nếu đang mắc phải tình trạng này, bạn có thể tham khảo công thức từ bài thuốc sau.

Chuẩn bị:

  • 30g bột bạch chỉ
  • 30g bột xuyên khung
  • Mật ong

Thực hiện:

  • Đem bột bạch chỉ, bột xuyên khung trộn với mật ong vo thành viên nhỏ
  • Mỗi lần ngậm 1 viên, với liều lượng 2 – 3 lần/ngày
  • Ngậm để thuốc tan dần và nuốt, không được nhai hoặc uống

5.7. Bài thuốc điều trị các bệnh lý về mắt

Các bệnh lý về mắt nếu không được phát hiện và chữa trị kịp thời có thể gây ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống sinh hoạt thường ngày. Vì thế, nếu mắt có những biểu hiện lạ, bạn cần xác định được nguyên nguyên và tình trạng bệnh để áp dụng những bài thuốc phù hợp.

Chuẩn bị:

  • Bạch chỉ
  • Thạch hoàng
  • Sa chu
  • Mật ong

Thực hiện: 

  • Đem bạch chỉ cùng thạch hoàng tán nhuyễn, thêm mật ong vào trộn đều thành bột mịn
  • Vo bột thành những viên có kích thước bằng hạt nhãn, sau đó lấy chu sa bọc bên ngoài
  • Mỗi lần uống sử dụng 1 viên với liều lượng ngày 2 lần

5.8. Bài thuốc trị mụn đinh, nhọt dạng nhẹ

Mụn nhọt là tình trạng viêm nhiễm ở da, tạo thành các nốt sưng, có mủ bên trong. Khi phát hiện, bạn có thể can thiệp bằng cách áp dụng ngay bài thuốc sau.

Chuẩn bị:

  • 4g bạch chỉ
  • 40g gừng tươi
  • 1 chén rượu trắng

Thực hiện:

  • Cho bạch chỉ, gừng tươi giã nát cùng nhau, sau đó trộn với 1 chén rượu trắng
  • Đun nóng hỗn hợp, uống khi còn vừa đun xong để toát hết mồ hôi ra ngoài

5.9. Bài thuốc chữa bệnh trĩ

Bệnh trĩ là căn bệnh thường thấy ở hậu môn trực tràng, tuy không phải căn bệnh nguy hiểm nhưng chúng khiến người bệnh cảm thấy khó chịu, phiền toái. Nhờ ưu điểm lành tính mà bài thuốc sau có thể giúp bạn khắc phục tình trạng bệnh một cách hiệu quả.

Chuẩn bị:

  • Gai bồ kết
  • Bột bạch chỉ
  • Mật vịt

Thực hiện:

  • Đốt gai bồ kết, xông khói vào vùng hậu môn
  • Dùng bột bạch chỉ trộn cùng với mật vịt bôi vào vùng tổn thương
Bài thuốc chữa bệnh từ củ bạch chỉ bạn cần biết
Nước sắc từ củ bạch chỉ có khả năng hỗ trợ điều trị bệnh trĩ

5.10. Bài thuốc chữa thối chân răng

Thối chân răng nếu không điều trị kịp thời có thể sẽ gây nguy hại rất lớn đến sức khỏe răng miệng. Với đặc tính an toàn, bài thuốc sau sẽ giúp bảo vệ răng miệng bạn khỏe mạnh, sạch sẽ.

Chuẩn bị:

  • Bột bạch chỉ
  • Bột xuyên khung

Thực hiện:

  • Trộn bột xuyên khung với bột bạch chỉ lại với nhau theo tỷ lệ 1:1 để tạo thành hoàn
  • Vo viên cỡ hạt súng, ngậm đều đặn mỗi ngày 2 – 3 viên

5.11. Bài thuốc điều trị viêm tuyến vú bằng củ bạch chỉ

Viêm tuyến vú là bệnh viêm nhiễm khiến mô vú ở phụ nữ xuất hiện tình trạng bị đau và viêm. Nếu không được chữa trị kịp thời, bệnh sẽ gây ra nhiều phiền toái cho cả mẹ và bé. Bạn có thể tham khảo bài thuốc sau để điều trị bệnh viêm tuyến vú.

Chuẩn bị:

  • 12g bạch chỉ
  • 16g bồ công anh
  • 12g bối mẫu
  • 16g kim ngân hoa
  • 12g tử hoa địa đinh
  • 4g cam thảo
  • 12g qua lâu
  • 12g liên kiểu

Thực hiện:

  • Đem tất cả các nguyên liệu trên đi sắc thành thuốc
  • Sử dụng đều đặn mỗi ngày 1 thang để mau khỏi

5.12. Bài thuốc trị rết cắn, rắn cắn

Những loài bò sát có thể gây ra các vết cắn nguy hiểm tới sức khỏe con người, trong trường hợp nặng sẽ dẫn tới tử vong. Do đó, bạn có thể sơ cứu nạn nhân bị bò sát cắn bằng bài thuốc hữu hiệu dưới dây.

Chuẩn bị

  • Bột bạch chỉ
  • Thiện trạch hương
  • Thạch hoàng

Thực hiện:

  • Đem bột bạch chỉ, thiên trạch hương, thạch hoàng lượng bằng nhau pha với rượu ấm
  • Uống ngay sau khi vừa bị rắn hoặc rết cắn, càng sớm càng tốt

5.13. Bài thuốc chữa đau mí mắt do phong, nhiệt, đờm

Bệnh nhân bị mắc bệnh phong hàn thường có các biểu hiện như ho có đờm kèm nhiệt miệng, nghẹt mũi và chảy nước mũi. Bên cạnh đó, bệnh nhân cũng sẽ có triệu chứng đau mí mắt. Với triệu chứng này, bệnh nhân nên áp dụng bài thuốc từ cây bạch chỉ dưới đây.

Chuẩn bị:

  • Bột bạch chỉ

Thực hiện:

  • Mỗi ngày dùng 8g hãm cùng với nước sôi để khoảng 10 phút
  • Uống thay nước trà hàng ngày, không uống quá hàm lượng cho phép để tránh phản tác dụng
Tình trạng đau mí mắt sẽ hoàn toàn biến mất nếu bạn áp dụng bài thuốc từ bạch chỉ

5.14. Bài thuốc chữa bệnh bạch đới, niêm mạc ruột có mủ máu, lạnh bụng

Bạch đới là bệnh thường gặp ở phụ nữ, gây mệt mỏi, sụt cân, đau lưng mỏi gối… Để cải thiện tình trạng này, bạn có thể tham khảo bài thuốc dưới đây.

Chuẩn bị:

  • 40g bạch chỉ
  • 20g đại lệ cúc
  • 20g phèn chua
  • 80g đơn diệp hồng la quỳ căn

Thực hiện:

  • Đem tất cả nghiền thành bột, sau đó trộn đều với sáp và vo thành từng viên bằng hạt ngô
  • Tùy tình trạng bệnh, mỗi lần sử dụng khoảng 10 – 15 viên với nước cơm
  • Nên sử dụng lúc còn đói bụng sẽ mang lại hiệu quả tốt nhất

5.15. Bài thuốc trị cảm cúm

Thời tiết giao mùa khiến cơ thể rất dễ mắc cảm cúm. Dưới đây là cách chữa cảm cúm bằng phương pháp dân gian từ cây bạch chỉ vừa an toàn lại hiệu quả. 

Chuẩn bị:

  • 40g cây bạch chỉ
  • 20g quốc lão
  • 3 củ hành
  • 3 miếng gừng tươi
  • 1 quả táo
  • 50g hạt thổ nâu

Thực hiện:

  • Đem các nguyên liệu đã chuẩn bị đi sắc cùng 3 bát nước đến khi cạn còn 1 bát
  • Sử dụng mỗi ngày 1 lần khi còn ấm nóng, cơ thể toát ra nhiều mồ hôi thì bệnh sẽ khỏi

5.16. Bài thuốc chữa đầu phong

Bài thuốc sau sẽ hướng dẫn bạn điều trị bệnh đau đầu do nhiễm phong. Hãy áp dụng ngay để khắc phục tình trạng này sớm nhé.

Chuẩn bị:

  • Bạch chỉ
  • Huyền minh phân
  • Nghệ vàng
  • Bạc hà

Thực hiện:

  • Tán bạch chỉ, huyền minh phân, nghệ vàng, bạc hà lượng bằng nhau thành bột mịn
  • Khi dùng lấy một ít bột thổi vào 2 bên lỗ mũi, kiên trì thực hiện sẽ thấy hiệu quả

5.17. Bài thuốc trị đi tiểu ra máu

Tiểu ra máu là tình trạng bất thường về đường tiểu có thể gặp ở mọi lứa tuổi, trong Đông y gọi là niệu huyết. Sử dụng bài thuốc Đông y từ bột bạch chỉ dưới đây có thể giúp bạn đẩy lùi triệu chứng bệnh.

Chuẩn bị:

  • Bột bạch chỉ
  • Bột đương quy

Thực hiện:

  • Trộn bột đương quy và bột bạch chỉ vào với nhau để tạo thành hỗn hợp
  • Lấy 8g hỗn hợp chế vào 1 ly nước ấm, sử dụng mỗi ngày 1 lần

5.18. Bài thuốc trị hóc xương

Sử dụng bột bạch chỉ chữa hóc xương cá là một mẹo cực kỳ hữu ích. Bạn chỉ cần làm theo chỉ dẫn sau đây:

Chuẩn bị:

  • Bột củ chóc
  • Bột củ bạch chỉ

Thực hiện:

  • Trộn bột củ chóc và củ bạch chỉ theo tỷ lệ 1:1
  • Khi bị hóc xương đem ra 8g hỗn hợp bột ra sử dụng, giúp bạn nôn xương ra chỉ sau vài phút
Bạch chỉ có khả năng giải quyết ngay lập tức sự cố hóc xương ở vòm họng

5.19. Bài thuốc chữa sổ mũi, nước mũi trong

Thời tiết thất thường khi chuyển mùa rất dễ gây ra sổ mũi, nước mũi trong, đặc biệt là trẻ nhỏ bởi sức đề kháng yếu và dễ bị nhiễm khuẩn. Dưới đây là bài thuốc giúp bạn khắc phục tình trạng này.

Chuẩn bị:

  • Bột bạch chỉ
  • Củ hành

Thực hiện:

  • Giã nát củ hành rồi đem trộn chung với bột bạch chỉ làm thành hoàn, nặn thành viên có trọng lượng khoảng 4g
  • Ngày sử dụng 2 lần, mỗi lần khoảng 2 – 3 viên, uống kèm với trà nóng

5.20. Bài thuốc điều trị chứng hậu sản, thường xuyên chóng mặt

Triệu chứng hậu sản sau sinh gây chóng mặt sẽ khiến các mẹ gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày và chăm sóc em bé. Bạn hãy thử ngay bài thuốc từ bột bạch chỉ cực đơn giản dưới đây nhé.

Chuẩn bị:

  • Bột bạch chỉ
  • Mật ong nguyên chất

Thực hiện:

  • Trộn bột bạch chỉ cùng với một lượng mật ong nguyên chất vừa đủ sao cho hỗn hợp không bị nhão và dính tay
  • Vo thành viên nhỏ cỡ đầu ngón tay, duy trì uống mỗi ngày 1 viên trong vòng 1 tháng

6. Cách điều chế và bảo quản củ bạch chỉ tốt nhất? 

Thông thường, có 3 cách điều chế củ bạch chỉ thường được dân gian sử dụng là:

Cách 1

  • Cho bạch chỉ vào trong một chiếc lọ có vôi
  • 7 ngày sau vớt ra phơi nắng
  • Dùng dao cạo bỏ lớp vỏ bạch chỉ bên ngoài

Cách 2

  • Gọt sạch vỏ củ bạch chỉ, sau đó thái nhỏ
  • Sao vàng cùng hoàng tinh theo tỷ lệ 1:1
  • Đem bạch chỉ đi phơi khô

Cách 3

  • Rửa sạch rễ cây, cho vào xông 2 lần với lưu huỳnh, xông 1 ngày 1 đêm đến khi rễ chính mềm, độ ẩm đạt dưới 13% là được
  • Đem rễ phơi khô và thu về dược liệu

7. Những lưu ý khi sử dụng củ bạch chỉ

Thành phần có trong cây bạch chỉ có tác dụng kích thích da, vì thế bạn nên tránh để da tiếp xúc với ánh sáng nhiều. Không nên sử dụng bạch chỉ khi nổi mụn, nhọt, say nắng, đau đầu, chóng mặt… Đặc biệt, bạn không nên sử dụng bạch chỉ chung với lưu hoàng, ức chế hùng hoàng và tuyền phúc hoa. Không lạm dụng bạch chỉ vì chúng có thể  khiến khí huyết bị tổn thương.

Người có tiền sử dị ứng với thành phần của cây bạch chỉ tuyệt đối không nên tiếp tục sử dụng

8. Củ bạch chỉ giá bao nhiêu tiền? Mua ở đâu?

Không khó để bạn có thể tìm được một địa chỉ bán bạch chỉ. Tuy nhiên, chất lượng và giá cả lại là vấn đề cần được đặc biệt chú ý. Để tránh mua phải hàng kém chất lượng, bạn nên lựa chọn những phòng thuốc Đông y hoặc các phòng khám Y học cổ truyền có tiếng, uy tín.

Hiện nay, giá bán củ bạch chỉ trên thị trường dao động khoảng 125.000 – 200.000 đồng cho 1kg. Tùy vào chất lượng củ và nơi bán mà giá thành có thể rẻ hoặc đắt hơn. Do đó, bạn hãy cân nhắc lựa chọn loại củ phù hợp với mục đích sử dụng và túi tiền của mình nhé.

Bài viết trên đây của Tuổi trẻ và Sắc đẹp đã cung cấp thêm những thông tin bổ ích cho bạn về củ bạch chỉ. Để sử dụng vị thuốc Đông y này đạt hiệu quả cao nhất, bạn nên tham khảo trước ý kiến của bác sĩ để tránh xảy ra những hậu quả không mong muốn. Hãy cập nhật thêm nhiều bài viết khác trong mục Sức khỏe để biết nhiều thông tin thú vị nữa bạn nhé!

Chuyên mục: Củ Và Rễ Cây

5 ( 1 bình chọn )

Tin liên quan

Tin mới nhất